تاریخ موسیقی ایران را بشناسید
مصنوعات: دوره پیش از اسلام یا دوران باستان به دوران قبل از حمله اعراب به ایران اطلاق می شود.
آن دوره ماد نامیده شد، هخامنشی، به دوره های کوچکتری از سلسله های اشکانی و ساسانی تقسیم می شود.
بخشی از آن به فرهنگ ایلامی پیش از سلسله و برخی به دوران پیش از تاریخ یا اساطیر مربوط می شود.
به دلیل تأثیر متقابل موسیقی شرقی در گذشته، موسیقی ایرانی یا موسیقی شرقی می تواند شباهت های زیادی با موسیقی هند، ترکیه و عراق داشته باشد.
دوره اساطیری: این دوره نیز به دوره تاریخی برمی گردد. به دلیل قدمت آن، اطلاعات کمی از این دوره در دسترس است. از دیدگاه باستان شناسی، مهر یا مهر چغامیش یکی از معدود آثار مرتبط با این دوره است.
در مورد این دوره می توان به شاهنامه فردوسی اشاره کرد که در مورد ساخت سازها و علاقه شخصیت های باستانی و اساطیری به سازهایی مانند سورنا بحث می کند.
تلاقی شعر فردوسی و نظر ابن خردادبه نیز قابل ذکر است. .
از آنجایی که از ورود آریایی‌ها، رقص و موسیقی در شکل‌گیری آیین‌های مذهبی آریایی‌ها استفاده نمی‌شد و چون ارزش چندانی نداشت، این دو هنر آن‌طور که باید توسعه پیدا نکردند و رها نشدند. ردی در هنر آنها نوشتن در این زمان
شواهد زیادی برای این دوره وجود دارد که قدمت آن به قبل از قرن هشتم پس از میلاد برمی گردد، از جمله سنگ و سطوح کنده کاری شده کتاب ها و نسخه های خطی. مهمترین اثر کشف شده در موسیقی این دوره مهر چغامیش است که قدمت آن به 3500 سال قبل از میلاد می رسد.
برای تحلیل این دوره باید تأثیر تمدن هایی مانند بابل، آشور و عیلام را تحلیل کرد - متأسفانه تعداد زیادی باقی نمانده است. اما شواهد اندک یافت شده نیز وجود موسیقی در این دوره را تایید می کند. بنابراین ساختن سازهای سنتور و تنبور نیز به این دوره نسبت داده شد.
دوره ایلامی: اصطلاح «خانیای ایران باستان» املای ناب واژگان ایرانی است که به «موسیقی ایرانی قدیم» یا به عبارتی «موسیقی کلاسیک ایرانی» ترجمه می‌شود.
این اصطلاح ایرانی امروزه به خوبی قابل درک است، اما در مقایسه با اصطلاح رایج «موسیقی معتبر» به ندرت به کار می رود.
بر اساس شواهد حفاری شده، مانند مجسمه ای که در ساسا یافت شده است، تاریخ نگارش موسیقی به امپراتوری عیلام (2500–644 قبل از میلاد) برمی گردد.
البته اطلاعات کمی از موسیقی این دوره در دست است. تنها استثناء آلات موسیقی باقی مانده اختراع شده و نواخته شده است، مانند گیتار، عود و فلوت. گفته می شود که آلات موسیقی مانند "بربط" (هارپ) در این دوره یعنی حدود 800 سال قبل از میلاد ساخته شده است.
عصر مادها: داده های مربوط به موسیقی در دوران حکومت مادها به قدری محدود است که جز سخنان هرودوت مورخ یونانی هیچ سند دیگری نمی توان یافت. او همچنین در مورد آواز جادوگران بدون هیچ ساز صحبت می کند.
مشابه این مشکل را در دعای زرتشتی که متن شعری گات ها را می خواند می بینیم. مهمترین موسیقی آن عصر موسیقی گات بود.
دوره هخامنشی: هردوت اشاره می کند که در دوران امپراتوری هخامنشی که به «امپراتوری پارس» نیز معروف است، موسیقی نقش مهمی به ویژه در دادرسی داشت.
او می گوید وجود موسیقی برای مراسم مذهبی خداپرستی بسیار مورد نیاز بود. بعدها، یعنی بعد از دین زرتشت نبی، میترا، فردی که به عنوان پادزهر خدا یا شیطان دروغین و نیز بت پرست پذیرفته شده بود، بیشتر پذیرفته شد.
اصطلاح خنیای ایرانی قدیم به دوران پس از هخامنشیان اطلاق می شود.
غیر از آهنگ های گات ها، نوع دیگری از موسیقی به نام موسیقی رزمی و همچنین موسیقی بزمی در این دوره پدید آمد. طبل های این دوره رزمندگان را با انگیزه به جبهه ها می فرستاد و طبل ها و نی ها برای جشن پیروزی به گرمی از آنان استقبال می کردند.
یکی از هفت خط و زبان آن زمان که عوام می‌شناختند احتمالاً موسیقی بوده و آهنگ‌هایی مانند سوگا سیاوش به آن خط و زبان خوانده می‌شده است. اما اطلاعات دقیقی از این دوره در دسترس نیست.
البته سرودهای مذهبی گات ها به صورت ترانه خوانده می شد، اما موسیقی در آیین ایران باستان چندان اهمیتی نداشت. اما موسیقی سکولار به صورت رقص و آواز رواج داشت.
دوره اشکانی: موسیقی جدید در این دوره در ایران پدیدار شد. در این مدت، موسیقی رایگان و رایج شد و از دولت و دادگاه ها گریخت. در این دوره افرادی مانند بخشی در همه مناطق خراسان یا گوسان ظهور کردند.
دوره ساسانی: علاقه پادشاهان ساسانی به موسیقی از روایت مورخان و از نقوش حکاکی شده بر روی صفحات سرامیکی، موزاییک های یافت شده در بیشاپور، کازرون، گچ بری های یافت شده در ری و نقش برجسته ها مشهود است.
یکی از موزاییک‌های استادانه‌ای که در سال 1319 در خرابه‌های بیشاپور کازرون به دست آمده است، یک نوازنده زن را در حالی که چنگ در دست دارد، نشان می‌دهد.
در میان سینی های سیمین یافت شده از دوره ساسانی، در یک سینی پادشاهی نشسته بر تخت نشانده شده است و در مقابل او کوی و چنگ ساخته اند.
سینی بود با زنی که روی اژدهای نی نشسته بود. روی یک بشقاب نقره ای بزرگ، پادشاه بر تختی نشسته است و چنگ و غنچه در مقابل او می نوازند.
در تصویر طاق بستان کرمانشاه که گاهی شکار در آن تراشیده می شود، در یک جلسه، جایگاه چند دختر چنگ دیده می شود که در قایق نشسته اند و به دنبال شاه در حال حرکت و نواختن هارپی است که در مرداب ها شکار می کند. .
اردشیر بوبکان نوازندگان مختلف را به خوبی می شناخت و برای هر کدام قاعده خاصی وضع می کرد.
انوشیروان برای رعایت قانون و حقوق هنرمندان تلاش آشکاری کرد و خود بهرام گور استاد چکام سرایی بود. بهرام قبور بسیاری از این بازیگران و نوازندگان هندی را به نام لولیس سفارش داد و در نقاط مختلف کشور پراکنده کرد. دوران طلایی موسیقی ساسانی را باید دوران سلطنت خسرو پرویز دانست.
در زمان او موسیقی به اوج خود رسید و خسرو پرویز باعث دلگرمی عاشقان ذوق شد و جوایز فراوانی داد و در نتیجه این صنعت در آن زمان گسترش یافت و خوانندگان معروفی چون نقیسه و باربد معروف در کنی نگری و رامش نگری متولد شدند.
با تشویق و حمایت دربار ساسانی از نوازندگان، مردم به تدریج به موسیقی علاقه مند شدند، از این رو نوازندگان در این دوران ثروت و احترام زیادی به دست آوردند.
نام اولین نوازندگان ایرانی مانند باربد، نخیسا، بامشاد و رامتین از آن زمان به یادگار مانده است. نام بسیاری از آهنگسازان موسیقی و سازهای آن زمان
مجموعه بزرگی از اشیای ساسانی در کتاب پهلوی پسر خسرو کباد وجود دارد که کم و بیش می توان آنها را در نظر گرفت:
عود معمولی، عود هندی (وین)، چنگ، چنگ، نوع چنگ (اندروی)، تنبور، طبل بزرگ برنجی، طبل کوچک (دانبالک)، طبل کوچک (چمبر)، سنتورا (کانار)، زنگ، شیپور، نی. .، مار، عسل و سایر آلات موسیقی، زنجیر، سپر، شمشیر، مشک، لاستیک، وانداک، شاشک، کاپیک.
مسعودی در مروج الذهب نام آلات مورد استفاده در ایران باستان را فهرست کرده و چنگ، نی، عود، چنگ و شیپور را ایرانی می داند و می گوید ایرانیان پایه و اساس پرده ها، تصنیف های موسیقی و هفت سرود خسروان را بنا نهادند. برای دانلود بهترین آهنگ ها ایرانی به سایت موزیک باران مراجعه نمایید.
مسعودی در مروج الذهب می نویسد: مردم خراسان از چنگ استفاده می کردند و مردم طبرستان و دیلمستان رباب را ترجیح می دادند.